1․Որոշել y=x² պարաբոլի ճյուղերի ուղղվածությունը:  

• Ճյուղերն ուղղված են դեպի վերև
• Ճյուղերն ուղղված են դեպի ներքև

2․Գտիր y=x² ֆունկցիայի արժեքների բազմությունը: Ընտրելճիշտ տարբերակը:

• Ֆունկցիան սահմանափակ չէ ներքևից
• Ֆունկցիան սահմանափակ չէ վերևից

3. Տրված է y=−x² ֆունկցիան: Ընտրել ճիշտ պատասխանը:

ա) y_max=−1 բ) y_max=1 գ) y_max=0

4. Տրված է f(x)=−x² ֆունկցիան: Հաշվել  f(−1); f(−5); f(0); f(2); f(4)։

5. Արդյո՞ք  A(3; 8) կետը պատկանում է  y=x²  ֆունկցիայի գրաֆիկին:

ա) չի պատկանում բ) պատկանում է

6. Արդյո՞ք  A(x; y) կետը պատկանում է  y=x² ֆունկցիայի գրաֆիկին, եթե ա) x=1,y=2; բ) x=3, y=9 գ) x=-2; y=4, դ) x=0,4; y=1,6

7. Համեմատել թվային արտահայտությունների արժեքները՝
ա) 1,17² < 1,18² 
բ) 2,31² < 2․33²

8. y=x²  ֆունկցիայի հանար համեմատել y₁ և y₂ , եթե ա) x₁=0,5 x₂=0,6 բ) x₁=9,2 x₂=8,5

Թեմա՝ Պատկերացում կոնի և գնդի մասին։

Կոն 

Կոնը կարելի է ստանալ՝ պտտելով POA ուղղանկյուն եռանկյունը իր էջերից որևէ մեկի, օրինակ՝ PO-ի շուրջ: Նույն կոնը կստացվի, եթե APB հավասարասրուն եռանկյունը պտտենք PO բարձրության շուրջ:

PO ուղիղը կոչվում է կոնի առանցք, որը պարունակում է կոնի H բարձրությունը:

Կոնի առանցքային հատույթը, որը անցնում է նրա գագաթով, հանդիսանում է PA և PB սրունքներով հավասարասրուն եռանկյուն: PA-ն և PB-ն կոչվում են կոնի ծնորդներ և նշանակվում են l տառով:

Եռանկյան պտույտից առաջացած O կենտրոնով շրջանը կոչվում է կոնի հիմք:

Կոնի շառավիղ կոչվում է նրա հիմքի R=OA=OB շառավիղը:

Կոնի կողմնային մակերևույթի բացվածքը երկրաչափական պատկեր է, որը կոչվում է շրջանի սեկտոր: Այն իրենից ներկայացնում է շրջան, որից դուրս է բերված նրա կենտրոնային անկյունը:

Սեկտորի շառավիղը հավասար է l-ի:

Գունդ

Գունդը ստացվում է կիսաշրջանի կամ շրջանի պտույտի միջոցով՝ իր AB տրամագծի շուրջ:

Գնդի մակերևույթը (գնդային մակերևույթը) կոչվում է գնդոլորտ (սֆերա): Գնդոլորտը ստացվում է կիսաշրջանագծի կամ շրջանագծի պտույտի միջոցով:

Գնդոլորտին են պատկանում գնդի բոլոր այն կետերը, որոնց հեռավորությունը գնդի O կենտրոնից հավասար է R շառավղին:

OA-ն, OB-ն և OC-ն, կամ ցանկացած այլ հատված, որը միացնում է գնդոլորտի կետը գնդի կենտրոնի հետ, կոչվում է գնդի շառավիղ:

 Գնդի երկու կետեր միացնող հատվածը, որը անցնում է գնդի կենտրոնով, կոչվում է գնդի տրամագիծ: Վերևի նկարում դա AB հատվածն է:

Կենտրոնով անցնող գնդի հատույթը կոչվում է մեծ շրջան, իսկ գնդոլորտի հատույթը՝ մեծ շրջանագիծ:

Գնդի մակերևույթը (գնդոլորտը կամ սֆերան) տարածության այն կետերի երկրաչափական տեղն է, որոնք հավասարահեռ են մի կետից։ Այդ կետը կոչվում է գնդոլորտի կենտրոն, իսկ գնդոլորտի որևէ կետ նրա կենտրոնի հետ միացնող հատվածը կոչվում է գնդի շառավիղ։ Ոլորտով պարփակված և ոլորտի կենտրոնը պարունակող տարածության մասը կոչվում է գունդ։ Գունդը կառաջանա որպես պտտական մարմին, եթե շրջանը կամ կիսաշրջանը պտտենք տրամագծի շուրջը։

Ֆուտբոլի գնդակը, ձմերուկը, գլոբուսը պատկերացում են տալիս գնդի մասին: Գնդի մակերևույթի երկու կետը միացնող և գնդի կենտրոնով անցնող հատվածն անվանում են գնդի տրամագիծ: Գնդի տրամագիծը հավասար է երկու շառավղի: Գնդի մակերևույթն անվանում են գնդոլորտ (սֆերա):
Հարթությունը հատում է գնդոլորտը շրջանագծով: Այդպիսի շրջանագծերն ունեն տարբեր շառավիղներ. հարթությունը որքան հեռու է գնդոլորտի կենտրոնից, այնքան փոքր է հատույթի շառավիղը: Ամենամեծ շրջանագծերը ստացվում են այն դեպքում, երբ գնդոլորտը հատվում է կենտրոնով անցնող հարթություններով: Այս դեպքում շրջանագծի շառավիղը գնդոլորտի (գնդի) շառավիղն է: Երկրի մակերևույթի վրա այդպիսի մեծ շրջանագծեր են հասարակածը և միջօրեականները: Զուգահեռականները՝ երկրի մակերևույթի հատույթներն են այն հարթություններով, որոնք զուգահեռ են հասարակածի հարթությանը:

Հարցեր և առաջադրանքներ։

1․ Ո՞ր պատկերն է կոչվում կոն։ GEOGEBRA ծրագրով գծել կոն։

շրջանակը, որտեղ կառուցված գծումները հարթության մեջ են անկախությանդ։ Կոնը կարող է կառուցվել արտադրանքի կետերի միջև անցնող լուծումների միջավայրի մեջ, ինչպես նաև հանրագույն գծի միջև։ Կոնը հասնում է բոլոր այն կետերին, որոնցով են կառուցվելու հարթությունը։

2․ Ինչպե՞ս կարելի է ստանալ կոն։

Կոնը կարելի է ստանալ մի քանի տարբեր եղանակներով՝ կամայական վեկտորների կամ հարթության համարժեք գծերից։ Այսպիսով, եթե անհրաժեշտ է ստանալ կոնի մի համար, ապա սահմանեք կոորդինատների սկզբնական կետերը, կամ անհրաժեշտ է ստանալ գագաթների անկյունները և այդպես համարեք կոնը։

3.Ո՞ր պատկերն է կոչվում գունդ։ GEOGEBRA ծրագրով գծել գունգ։

Գունդը հատկություններով գծում ստեղծված երկարության մեջ է ունենում ճիշտության շրջանակը։ Այս պատկերը կարելի է գտնել մեկ կետից մյուս կետի միջև։ Գունդը ներառում է ճիշտության շրջանակը կամ նրա շրջանակի մեջ։

4․Ինչպե՞ս կարելի է ստանալ գունդ։

Գունդը կարելի է ստանալ մի քանի տարբեր եղանակներով՝ որոնք առաջարկվում են համակարգչի ծրագրերում, ռեսուրսներում, գրքերում և այլ աղյուսակներում:

5․Նշիր պտտման մարմինների վերաբերյալ ճիշտ պնդումը:

• կոնը կարելի է ստանալ՝ պտտելով ուղղանկյուն եռանկյունը իր էջերից որևէ մեկի շուրջ:
• պրիզման ստացվում է քառակուսու պտույտի միջոցով՝ իր բարձրության շուրջ:
• գլանը ստացվում է ուղղանկյան եռանկյան պտույտի միջոցով՝ իր բարձրության շուրջ:

6․ 7 սմ և 24 սմ էջերով և 25 սմ ներքնաձիգով ուղղանկյուն եռանկյունը պտտվում է իր մեծ էջի շուրջ:

Առաջացած պտտման մարմնի անվանումը՝ 

Առաջացած պտտման մարմնի բարձրությունը՝ 

 Առաջացած պտտման մարմնի ծնորդը՝ 

Առաջացած պտտման մարմնի շառավիղը՝ 

7․Լուծել խնդիրը․

8․ Յուրաքանչյուր դեպքի համար գծել գծագիրը։

9․30⁰ անկյուն ունեցող ուղղանկյուն եռանկյունը պտտվում է մեծ էջի շուրջը։ Գտնել պտտումից առաջացած կոնի ծնորդը, եթե այդ կոնի շառավիղը 15 սմ է։

1. Քարտեզի վրա նշել Թուրքիայի հարևան պետությունները , ափերը ողողող ջրային ավազանները։
   

Թուրքիայի հարևան պետությունները են՝

1. Արմենիա
2. Լեբանան
3. Սիրիա
4. Հայաստան
5. Վանա
6. Արցախ
7. Հայաստան
8. Արցախ

Ափերը ողողող ջրային ավազանները՝

• Լեբանան
• Գրիգորյան
• Արապ
• Սիմէին
• Գեյշ
• Գեյշ
• Սիմէին
• Արապ

2. Բնութագրեք Թուրքիայի աշխարհագրական դիրքը:

Թուրքիան գտնվում է Ասիայի արևմտյան մասում և Ասիայի և Եվրասիայի միջազգային սահմաններում: Թուրքիան ենթադրվում է ստանալ մեծահասական հաշվիչներ աշխատող երկրներից մեկը, բայց իր աշխարհագրական դիրքը և անցանկալի դրությունը շատ քանի դեպքում անվանվում է անասկանացվածք:

3. Ի՞նչ դեր ունի Թուրքիան Հվ-արմ․ Ասիայում:

Թուրքիան Հվ-արմ. Ասիայում պատկանում է սահմանափակ գեոպոլիտիկ դեր: Այս դերը ներառվում է արտաքին քաղաքականության, ռեգիոնալիզմի և դեկոլոնիզմի ճշմարտությանը ներկայացնելու համար: Այն պատասխանատվում է թուրք ռեգիոնալիստական միլիտարիզմի կառավարման ու բարելավման խնդիրների համար: Այն հանգույց է պատերազմի և միջին կորուստների միջեւ գծված դեմքերը լուրջական զարգացումների համար:

4. Որո՞նք են Թուրքիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները:

Թուրքիայի տնտեսության զարգացման նախադրյալները կարելի է բացահայտել հետևյալ կերպով՝

1. Արդյունքերի պարագանում — Թուրքիայի տնտեսությունը համեմատվում է այլ երկրերի տնտեսությունից ստացված արդյունքերի հետ և այդ արդյունքերին համապատասխան պարագաներ նախադրելու է ապահովելը:
2. Իրականության դաշտային մասերի զարգացում — Թուրքիայի կարգավորման ավագ նպատակն է արտացոլել իրականությունից առավելագույն մակարդակի միջազգային դաշտերում:
3. Իրականության նորմալիզացում — Թուրքիայի տնտեսությունը պատկանում է նորմալիզացված միջոցառումներին, ինչպես նաև նախադրված ազատագրումների համար ազատագրումից սպառելիք միջոցառումներին:
4. Գործնական նորմալիզացում — Թուրքիայի տնտեսությունը սպասում է գործնական գործի նորմալիզացումներին, հեշտությամբ հաշվարկելու կարգավորման մեթոդներին, հեշտությամբ համակարգելիս հաշվելու կարգավորման շարադրականության նախարարություն

5.Ո՞վ է թուրքերենի այբուբենի հեղինակը։

Թուրքերենի այբուբենի հեղինակը էսնելին է Ոկտափուս Ալթայցու հայերեն քաղաքական գիրքից վերաբերված հոմենում, որը հրապարակվել է ۹-րդ դարին ոճին Վանին։ Այս այբուբենը էապես թուրքերենի առաջին գրական հատուկություններից մեկն է։

6.Թվարկել Հարավարևմտյան Ասիայի պետությունները մայրաքաղաքներով։

Հարավարևմտյան Ասիայի պետությունները հետևյալ են, նշված՝

1. Իրան — Տեհրան
2. Իրաք — Բագդադ
3. Իսրայել — Երուսաղէմ
4. Ինդոնեզիա — Նեպալ
5. Իսլանդիա — Պռիստին
6. Կատար — Թաշկենդ
7. Կատար — Կաբուլ
8. Կատար — Թոշքենդ
9. Լիբանան — Բեյրութ
10. Կուվեյթ — Աշկաբադ
11. Կուվեյթ — Բիշքեկ
12. Սիրիա — Դամասկոս
13. Ջորդանիա — Ամման
14. Ջորդանիա — Բերութ
15. Սիրիա — Դամասկոս
16. Սուրիա — Բագդադ
17. Սաուդյան Արաբիա — Ռիադ
18. Սաուդյան Արաբիա — Սանաա
19. Սիրիա — Ալեքսանդրիա
20. Սիրիա — Սալե
21. Տաջիկստան — Դուշանբե
22. Տաջիկստան — Գաշկամ
23. Տուրքմենստան — Աշխաբակ
24. Տուրքմենստան — Անկարա
25. Ուբեկիստան — Տաշկենդ
26. Ուբեկիստան — Հարիր
27. Ուզբեկստան — Տաշկենդ
28. Ուզբեկստան — Քուդուզ
29. Սուրիա — Բագդադ
30. Սուրիա — Սանաա
31. Ուզբեկստան — Դուշանբե
32. Ուզբեկստան — Էրևան
33. Յեմեն — Աման
34. Յեմեն — Սանա
35. Զամբիա — Փորտո
36. Զամբիա — Հառամբուրգ
37. Զամբիա — Օրանջեբուրգ
38. Զամբիա — Անկարա
39. Զամբիա — Լուրսաբուրգ
40. Էրմենիս — Կաբուլ
41. Էրմենիս — Սեդնեյ
42. Էրմենիս — Քուդու

7.Ինչե՞ր են պատկերված նկարներում։

եկեղեցի

ձուկ

կատու

1․ Նախադասությունների կողքը գրի՛րտեսակները։

Նրանք էլ քեզ նման մարդիկ էին (պարզ ընդարձակ) ։ Այդպես՝ քեզ նման երազներ էին երազում, մեծ-մեծ հույսեր էին փայփայում(բարդ) Գալիս էին ոգևորված իրանց հույսերով ու ցնորքներով և մեկ-մեկ կորցնում ճանապարհին (բարդ)։ Ոմանք շուտ էին վհատում ու բեկվում, ոմանք ավելի հանդուգն ու համառ գալիս էին, մինչև մի տեղ ընկնում էին ուժասպառ ու… (բարդ) Օ՜, շատ եմ ծիծաղել նրանց վրա (պարզ ընդարձակ) ։

Ինչքա՜ն ծիծաղեցին էն գիշեր (պարզ ընդարձակ)

Ամենքը գաղթականներ էին (պարզ համառոտ)։ Նոր էին Թիֆլիս հասել (պարզ ընդարձակ)։ Զանոն էլ նրանց հետ էր (պարզ ընթարձակ)։ Իր հոր փեշիցը բռնած նա անց էր կացել ձյունոտ սարերով, ամայի, ցուրտ դաշտերով, երկա՜ր-երկա՜ր ճանապարհ (պարզ ընդարցակ)։

Նա չէր հասկանում, թե ինչու պատահեց էն ամենը, ինչ որ ինքը տեսավ ( բարդ)․ էն հրացանների ճայթյունը, էն աղաղակը, էն ծուխն ու կրակը, էն փախուստը, որ փախչում էին ամենքը, ամենքը (պարզ ընդարձակ) Եվ չէր հասկանում, թե ինչպես եղավ, որ իր մայրիկը կորավ էն ժամանակ (բարդ)։

2. Նախադասություններն ընդարձակի՛ր:

            Փորձենք: Այսօր փորձենք հասկանալ մեր ուսուցչի բացատրածը:
            Աղջիկները կպատմեն: Վաղը աղջիկները կպատմեն դասի մասին:
            Մեծերը կլսեն: Վաղը մեծերը կլսեն երաժշտություն:
            Կընտրեք: Վերջապես կընտրեք ով է ավելի խելացի, Գայանեն, թե Լուսինեն:
            Ճամփորդը վերադարձավ: Ճամփորդը վերադարձավ իր անմոռանալի հանգստից:

3. Նախադասությունը գրի՛ր առանց այն բառերի կամ բառակապակցությունների, որոնք պատասխանում են փակագծում տրված հարցին:

Մի հարուստ մարդ իր փոքրիկ խանութում արդար մեղր էր ծախում: (ինչպիսի՞, ո՞ր)

Մի մարդ իր խանութում մեղր էր ծախում:
Փաթեթում բամբուկե փորագրված գավազան էր, փոքրիկ, ասեղնագործ թասակ և սև ու դեղին թիկնոց, որի լայն օձիքի վրա ապշեցուցիչ գեղեցիկ նախշեր էին գործված: (ինչպիսի՞, ո՞ր)

Փաթեթում գավազան էր, թասակ և թիկնոց, որի օձիքի վրա նախշեր էին գործված:
Մեզնից ոչ հեռու կանգնած մատղաշ ծառը կորացել էր, իսկ նրա կատարից հաստ օղակով կախված լիանայի վրա մի թռչուն էր թառել: (որտե՞ղ)

Մեզնից ոչ հեռու լիանայի վրա:
Բեռնատարները նշանակված ժամից մեկուկես ժամ շուտ եկան: (ե՞րբ)

Բեռնատարները եկան
Մի րոպե լիանայի վրա նստած մնալուց հետո թռչունը ցած թռավ ու առաջ  շարժվեց տարօրինակ, մեծ ցատկերով, անհետացավ քարերի մեջ: (ե՞րբ, որտե՞ղ)

Նստաց մնալուց հետո թռչունը ցած թռավ ու առաջ շարժվեց տարօրինակ, մեծ ցատկերով, անհետացավ:
Այդ ընթացքում ծառի գագաթը բարձրացած որսորդը երկար պարաններով երկու մեծ պարկ իջեցրեց, որոնց մեջ չղջիկներն էին: (ե՞րբ. որտե՞ղ)

Բարձրացած որսորդը երկար պարաններով երկու մեծ պարկ իջեցրեց, որոնց մեջ չղջիկներ էին:

Առավոտ ծեգին հավաքեցինք մեր հանդերձանքը և ճամփա ընկանք: (ե՞րբ, ի՞նչը)

Հավաքեցինք և ճամփա ընկանք

4. Նախադասության րնդգծված բառերը հանի՛ր: Ի՞նչ է փոխվում (նախադասության արտահայտած միտք, ինչ-որ տեղեկություն, բառերի դասավորություն, այլ բառեր և այլն): Ի՞նչ կանվանես ընդգծված բառերը:

Դավի՛թ, շախմատի առաջին գիրքը տասնհինգերորդ դարում է գրվել՝ Իսպանիայի թագաժառանգի համար:
Այդ օրվանից մինչև այսօր, երեխանե՛ր, շախմատի բազմաթիվ գրքեր են հրատարակվել (ավելի քան հիսուն հազար անուն):
Դու ամեն ինչ գիտե՞ս ֆուտբոլի մասին, ֆուտբոլի՛ստ:
Ֆուտբոլիստների շապիկների վրա, Վահե՛, 1937 թվականին են առաջին անգամ համարներ գրել:
Ֆուտբոլիստներին պե՞տք են այդ համարները, Սամվե՛լ:
Համարները, փոքրի՛կ, գրում են, որ հանդիսատեսներն ավելի լավ  կողմնորոշվեն:

Նախադասությունների ընդգծված բառերը հանդիսանում են կոչականներ:

Նախադասությունները մնում են առանց կոչականների:

5. Նախադասության ընդգծված բառերն ի՞նչ են ցույց տալիս: Նախադասությունների կետադրությանն ուշադրություն դարձրո՛ւ և փորձի՛ր բացատրել:

            Եղիշե՛, այդ նամակն ինձ կտա՞ս կարդալու:
            Հասմի՛կ, այս երկտողից.բացի ուրիշ բան չի՞ գրել:
            Պետք է արտասանե՞ս, Նվա՛րդ:
            Ո՞ւմ ես փնտրում այդպես, Արսե՛ն:
            Գնանք, Խորե՛ն, քեզ ծանոթացնեմ Չարենցի հետ:
            Բանաստեղծությունդ, սիրելի՛ս, անհաջող է ստացվել:

Ցույց են տալիս կոչականներ:

6. Ընդգծված բառերը կոչականներ են: Այդ անունը բացատրի՛ր:

Կոչում՝ դիմում արտահայտող բառ (խոսքի մեջ):

7. Կետերի փոխարեն կոչականներ գրի՛ր:

            Դավի՛թ, դինոզավրերն ինչո՞ւ են ոչնչացել:
            Սամվե՛լ, դու քայլող մեքենա տեսե՞լ ես:
            Նա իսկապե՞ս իր բնակարանը գազանանոցի է վերածել, չէ՛:
            Մարդն ինչքա՞ն ժամանակ կարող է դիմանալ առանց խմելու, հ՛ն:
            Գիտե՞ս, Արա՛մ, ռոբոտներին էլ է օդ պետք:
            Ի՜նչ ասես չես մտածի, թե՛ հիմա էլ որոշել ես նոր տեսակի ծաղի՞կ աճեցնել:

8. Ա և Բ խմբերի նախադասություններում ընդգծված կոչականները համեմատի՛ր և տարբերությունների մասին գրի՛ր:

            Ա. Եղբա՛յր, էսպես էլ բա՞ն կլինի:
            Բ. Ա՛յ եղբայր, էսպես էլ բա՞ն կլինի:
            Ա. Եվ դու խուսափո՞ւմ ես հարցի պատասխանը փնտրելուց, փիլիսոփա՛:
            Բ. Եվ դու խուսափո՞ւմ ես հարցի պատասխանը փնտրելուց, իմսատո՛ւն  փիլիսոփա:
            Ա. Լավ կլիներ, չէ՞, որ փչովի մեքենա ունենայինք, գյուտարա՛ր, ավտոտնակ էլ            պետք չէր լինի:
            Բ. Լավ կլիներ, չէ՞, որ փչովի մեքենա ունենայինք, պարո՛ն գյուտարար, ավտոտնակ էլ պետք չէր լինի:

Ա խմբում սովորական կոչականներ են, իսկ Բ խմբում կոչականներին որոշ բառեր են ավելացել:

Թեմա՝ Մեկ անհայտով գծային անհավասարումներ։

Անհավասարումները, որոնց ձախ և աջ մասերը x փոփոխականի նկատմամբ առաջին աստիճանի բազմանդամներ կամ թվեր են, անվանում են x մեկ անհայտով գծային անհավասարումներ: 

Հետևյալ անհավասարումները գծային անհավասարումների օրինակներ են:

ա)3x+5<x−2,  բ)5x−4≥−3x−8,  գ)−4x<−2x+6

Լուծենք դրանք:

ա 3x+5<x−2 3x−x<−2−5 2x<−7 x<−3.5 Պատ․՝ x∈(−∞;−3.5]

բ 5x−4≥−3x−8 5x+3x≥−8+4 8x≥−4 x≥−0.5 Պատ․՝ x∈[−0.5;+∞)

գ −4x<−2x+6 −4x+2x<6 −2x<6 x>−3 Պատ․ ՝x∈(−3;+∞)

Գծային անհավասարումներ լուծելիս օգտվում են հետևյալ կանոններից:

1) Անհավասարման անդամները կարելի է տեղափոխել նրա մի մասից մյուսը՝ փոխելով տեղափոխվող անդամի նշանը հակադիրով:

2) Անհավասարման մեջ կարելի է կատարել նման անդամների միացում:

3) Անհավասարումը դրական թվով բազմապատկելիս նրա նշանը չի փոխվում:

4) Անհավասարումը բացասական թվով բազմապատկելիս նրա նշանը փոխվում է հակադիրով:

Առաջադրանքներ։

1․ Լուծել անհավասարումները։

1․ ա․ x<1, բ․ x>-1 գ․ x<-1 դ․ x<-13/2
2. ա․ x<2 բ․ x>8/3 գ․ x-1/2 դ․ x<-4/11
3. ա․ x E R բ․ x E R գ․ x E R դ․ O/
4. ա․ O/ բ․ O/ գ․ O/ դ․ x E R
5. ա․ x<24 բ․ x<6x

2․ Լուծել անհավասարումները։

ա․ x E R բ․ x<5 գ․ x<2 դ․ x>5

3․Լուծել անհավասարումները

ա․ x<3 բ․ x>5/2 գ․ x<1/2 դ․ o/

Վահան Տերյանի հայրը մրգերը սայլով էր առնում, թե «լավ է մի անգամ կուշտ ուտել, քան տասն անգամ համը տեսնել»։ Մի անգամ էլ, սովորության համաձայն, երբ սայլով ձմերուկ է առնում, Տերյանը ուրախությունից սկսում է ծիծաղել։ Հայրը ապտակում է, Տերյանի ծիծաղը լացի է փոխվում։ Ապա, համբուրելով, նստեցնում է ձմերուկների կույտի վրա ու սկսում սիրտն առնել ու բացատրել, թե ինչու ապտակեց.

— Տե՛ս, էս բոլորն քոնն է, բալա՛ս։

— Հա՛, հըպը ինչի՞ զարկիր։

— Զարկի, որ ուրախությունից սիրտդ չպատռի. շատ ուժով խնդալուց մարդու սիրտը կպատռի։

Մի օր էլ հայրը գյուղամիջում նստած զրույց է անում հավաքված գյուղացիների հետ, ու Վանիկն էլ, ըստ սովորության, գիրկը նստած եղունգներն էր կրծոտում։ Խոսակիցներից մեկն էլ ինչ-որ ծիծաղելի մի դեպք է պատմում, ու հայրը ունկնդիրների հետ սկսում է քահ-քահ ծիծաղել։ Շրա՜փ, իր փափլիկ թաթով մի փառավոր ապտակ է հասցնում Վանիկը հոր երեսին: Հայրը բարկանում է և հարցնում՝ ինչու այդպես վարվեց։

— Զարկի, որ սիրտդ չպատռի։ Դո՞ւ չըսիր, թե շատ խնդալուց մարդու սիրտը կպատռի։

Հայրն իսկույն հիշում է ձմերուկի պատմությունն ու ծիծաղելով պատմում ունկնդիրներին։

Առաջադրանքներ

1․4-6 նախադասությամբ գրավոր փոխադրի՛ր տեքստը։

Տերյանի հայրը երբ,որ սայլով միրգ էր հավաքում,ասում էր թե ավելի լավ է 1-անգամ կուշտ լինել քան թե 10-անգամ համտեսել։Օրերից մի օր Տերյանն ու իր հայրը,որ սայլով ձմերուկ էր գնում,Տերյանը ուրախությունից սկսում էր ծիծաղել,հայրնել ապտակ եց նրան ու Տերյանը սկսեց լացել։Հայրը նրան հանգստացնելու համար Վանիկին դրեց սայլի մեջ և նա հարց տվեց հորը,ասաց թե ինչու ինձ ապտակեցիր։

2․ Ո՞րն է հատվածի ասելիքը, գրավոր ներկայացրո՛ւ։

— Զարկի, որ սիրտդ չպատռի։ Դո՞ւ չըսիր, թե շատ խնդալուց մարդու սիրտը կպատռի։ Հայրն իսկույն հիշում է ձմերուկի պատմությունն ու ծիծաղելով պատմում ունկնդիրներին։

3․ Ընդգծի՛ր տեքստի ենթականերն ու ստորոգյալները։

Հայր և Որդին դա ենթականերն են,իսկ ստորոգյալները ապտակելն է և մրգերը գնելը

4․ Տեքստից դո՛ւրս գրիր ածականները։

փառավոր

5․ Տեքստից դո՛ւրս գրիր 5 գոյական՝ նշելով, թիվը, հոլովը

Խոսակիցներից — հոգնակի թիվ, բացառական հոլով

Թաթով — եզակի թիվ, գործիական հոլով

Ուկնդիրներին — հոգնակի թիվ, տրական հոլով

Սիրտ-եզակի թիվ,ուղղական հոլով

Պատմություն-եզակի թիվ,ուղղական հոլով

Պարզ նախադասություն ամփոփ միտք արտահայտող, մեկ ստորոգումով դրսևորվող նախադասություն։ Կառուցվածքային հիմնական տարրերն (բաղադրիչները) են գլխավոր ու երկրորդական (որոշ կառույցներում՝ գերադաս ու ստորադաս) անդամները։ Գլխավոր անդամներն են ենթական ու ստորոգյալը, երկրորդական են լրացման դերով հանդես եկող անդամները՝ որոշիչը, հատկացուցիչը, բացահայտիչը, խնդիրներն ու պարագաները։

Պարզ համառոտ են կոչվում այն նախադասությունները, որոնք կազմված են՝

ա) Միայն ենթակայից և ստորոգյալից (Սոխակը երգում է: Լսում են վարդերը):

բ) Միայն ստորոգյալից (Գնում եմ: Սասեցե՜ք: Ցրտեց: Կայծակին է տալիս: Եկա՜վ, եկա՜վ, եկա՜վ Արամը…):

գ) Ստորոգյալի դեր կատարող բառերից (դերբայից)՝ Չծխե՜լ: Կանգնել… Ցրվե՜լ. տղանե՜ր:

գ) Տրամաբանորե՛ն ենթակայի դեր կատարող (ստորոգում ունեցող) բառերից (Ահա Զվարթնոցը: «Ռադիո: Մոսկվա: Կրեմլ: Ի՞նչ…Ճառե՞ր… Հեռագի՞ր… Սո՞ւգ գուցե» (Ե. Չարենց)։

ե) Եղանակավորող բառերից, ձայնարկություններից և կոչականներից.

— Սիրո՞ւմ ես քո հայրենիքը։

— Այո՛, իհարկե:

— Իսկ մո՞րդ։

— Անշուշտ:

— Արմենը հիվանդացել է։

— Վա՜յ, ափսո՜ս…

— Սամվե՛լ:

— Ի՞նչ է, դավաճան» (Րաֆֆի)։

— «Ավա՜գ, Ավա՜գ, հե՜յ, Ավա՜գ»:

— Հե՜յ»: (Հ. Թումանյան)

1․Պարզ ընդարձակ նախադասությունները դարձրո՛ւ պարզ համառոտ։

Այդ քարայրներից ամենամեծը ենթադրաբար հարյուր խորանարդ մետր տարածություն է գրավում:

Ամենամեծը գրավում է

Փարոսը հին աշխարհի յոթ հրաշալիքներից մեկն էր:

Փարոսը մեկն էր։

Սարի լանջից ջուրը գոչգոչալով իջնում Էր:

Ջուրը իջնում էր

Ֆրանսիացի քիմիկոսները շաքարի մի քանի փոխարինիչ են ստացել` բուսաշաքարից երկու հարյուր հազար անգամ քաղցր:

Քիմիկոսները ստացել են

Վաղո՜ւց, շա՜տ վաղուց, փիղը կնճիթ չուներ։

Փիղը չուներ

2.Կարդա՛տեքստը և հարցերին պատասխանի՛ր: Պատասխաններն այնպես գրի՛ր, որ տեքստի համառոտ փոխադրության ստացվի:

Մի թագավոր կամենում էր ժողովրդին հաճոյանալ ու իր անունն անմահացնել: Օրերից մի օր բանտ գնաց, որ այնտեղ, ցմահ բանտարկվածների մեջ, դատապարտված անմեղներին ու իսկապես զղջացողներին գտնի, ազատ արձակի: Նա բանտարկյալներից յուրաքանչյուրին հարցուփորձ արեց: Բոլորն էլ բողոքի վայնասուն բարձրացրին ու կուրծք ծեծելով պահանջեցին ազատ արձակել իրենց:
-Իմ այստեղ լինելը մեծ անիրավություն է,- ասաց մեկը:
-Իմ դատավորը կաշառված էր,- ասաց մյուսը:
-Ինձ չարամտորեն զրպարտել են,- բողոքեց երրորդը:
 Ու բոլորն էլ.
-Ես չար նախանձի դժբախտ զոհն եմ…
-Ես մի դժբախտ մարդ եմ…
-Ես անմեղ եմ…
Եվ զղջման կամ ներում հայցելու մասին ոչ ոք չէր մտածում: Բանտի վերակացուն էլ յուրաքանչյուրի հանցանքը մեկիկ-մեկիկ թվարկում էր, ու թագավորը տեսնում էր, որ բոլորն էլ չարսիրտ գազաններ էին` սուտ երդումներով, շահամոլ խաբեությամբ ու այլ պղծություններով աղտոտված: Ու նա գնալով մռայլվում էր:
«Մի՞թե ինձ վիճակված չէ անունս ժողովրդի մեջ անմահացնել»,- մտածում էր:
Մեծ տխրությամբ մթագնած` արքան պատրաստվում էր բանտից դուրս ելնելու, երբ բանտախցի ամենամութ անկյունում մի կալանավորի տեսավ, որը մինչ այդ ծպտուն չէր հանել:
-Ո՞վ ես,- նրան դիմեց թագավորը,- անունդ ի՞նչ է:
-Գործածս չարիքների պատճառով մարդիկ անեծքով են հիշում անունս, դրա համար էլ չեմ ուզում, որ դու իմանաս…,-ասաց երիտասարդը:
Թագավորը տեսավ, որ կալանավորը լայն ճակատ անի ու բաց, համարձակ հայացք: Նրան երիտասարդի խոսքը զարմացրեց,  նա ասաց.
-Հրամանս է. պատմի՛ր` ժողովուրդն ինչի՞ համար անունդ անիծեց, և ինչո՞ւ չես աղմկում, թե անմեղ ես:
Եվ երիտասարդ կալանավորը մեկ առ մեկ պատմեց իր հանցանքները: Իր տխուր պատմությունը վերջացնելով` ասաց.
-Խոստովանում եմ, որ մահապատժի էի արժանի, բայց  դատավորս արդարամիտ ու գթասիրտ էր, իմ երիտասարդությունը խնայեց, մահվան չդատապարտեց:
Այդ ժամանակ թագավորի մռայլությունը վերջապես անցավ, ու նա հրամայեց.
-Հեյ, վերակացո՛ւ, այս մարդուն դո՛ւրս քշիր, քանզի այս վայրագ գայլը կհոշոտի մյուս համեստ, անմեղ գառնուկներին…
Այդպես երիտասարդ հանցագործն ազատվեց, իսկ իրենց հանցանքներն ուրացողները մնացին սահմանված պատիժը կրելու:
ժողովուրդն էլ պահեց-պահպանեց ու մեզ հասցրեց այս ուսանելի պատմությունր:

Հարցեր
Ինչո՞ւ թագավորը բանտ գնաց:

Որ անմահացներ իր անունը:
Բանտարկյալները թագավորին ինչպե՛ս ընդունեցին:

Շատ մեծ սպասումներով, որ կազատվեն այդտեղից:

Թագավորն ինչպե՞ս վերաբերվեց կալանավորների արդարացումներին:

Ոչ ոքի ասածները հիմք չընդունեց:
Երիտասարդ բանտարկյալը մյուսներից ինչո՞վ տարբերվեց:

Նա ավելի արդար էր:
Թագավորն ի՞նչ վճիռ կայացրեց:

Ազատեց արդարամիտ հանցագործին:

 3.Տեքստը մեկ նախադասությամբ փոխադրի՛ր:

Սըր Ուոլթըր Ռլեյնը (անգլիացի պետական գործիչ և ծովագնաց) Ամերիկայից   Անգլիա բերեց երկու բույս` կարտոֆիլն ու ծխախոտը: Հավանաբար, նա Անգլիայում առաջին ծխողն է եղել:

Մի երեկո, երբ աշխատասենյակում նստած իր ծխամորճն էր ծխում, հայտնվեց ծառան` մի նամակ ձեռքին: Վերջինս ծխող մարդ երբեք չէր տեսել և կարծեց, թե տերն այրվում է: Նա նամակը գցեց և ահաբեկված դուրս վազեց` գոռալով.
— Տերս այրվում է, տերս այրվում է, ծուխը դուրս է գալիս նրա քթից ու բերանից: Հետո շտապ մի դույլ ջուր բերեց և տիրոջ վրա լցրեց: Վերջինս չհասցրեց անգամ բացատրել, թե ի՛նչ է իր ձեռքինը:

Սըր Ուոլթըր Ռլեյնը՝ Ամերիկայից Անգլիա կարտոֆիլ ու ծխախոտ բերած մարդը, մի երեկո, աշխատասենյակում նստած ծխախոտ էր ծխում, երբ ծառան, որը ծխող մարդ երբեք չէր տեսել, նրան նամակ բերեց, բայց, տիրոջը տեսնելով, ահաբեկվեց և դուրս վազեց՝ կարծելով, թե տերը վառվում է, ինչից հետո շտապ մի դույլ ջուր բերեց և տիրոջ վրա լցրեց, ինչի արդյունքում տերը չհասցրեց բացատրել, թե ինչ է իր ձեռքում:

Работа в классе.

Изменение личных местоимений по падежам.

1.  

• Местоимения ОН, ОНА, ОНО употребляются с н после предлогов, например:
  горжусь им, ей, НО вместе с ним, с ней.
  
  горжусь им (о нём),
  ей (о ней),
  с ним (о нём),
  с ней (о ней).
• В словах ЕГО/НЕГО пишется «г», а произносится «в».
  идти к (ты) нему
  приглашать (вы) вас
  говорить обо (я) нем
  слушать (она) её
  управлять (вы) вами
  любить (она) её
  думает о (мы) нас
  пойти к (они) им
  ругать (они) их
  помочь (мы) нам
  учить (мы) нас
• Поставить местоимения в нужном падеже. Горжусь ( она) ею, посмотрел на ( они) них, подошёл к ( он ) нему, позвонил ( она ) ей, помогал ( они) им, спросил про ( он ) него, люблю ( он ) его, поздоровался с ( он ) ним хвалил ( она )её второе задание. Ответить на вопросы местоимениями. Перенесли к кому? к нему, Беспокоились о ком? О нём Вставьте нужные формы местоимений в эти предложения:
• 1. Что ты знаешь о (он)? нём
  2. Зачем ты едешь к (она)? ней
  3. Он не любит (я). меня
  4. Кто это с (вы)? вами
  5. Какие отношения между (ты) тобой и (она)? ней
  6. Я не хочу с (они) говорить. ними
  7. Она постоянно думает о (он). нём
  8. Кто пойдёт в кино с (мы)? нами
  9. Давайте позвоним (она). ей
  10. Она уже забыла обо (я). мне

Упражнение 1.

Из текста выписать страдательные причастия прошедшего времени, выделить суффикс.

Мы вошли в лес, который был освещен лучами осеннего солнца. Расчищенная дорожка вела к неугомонному морю. Мы часто останавливались, пораженные яркой красотой необыкновенного леса. На пожелтевшей траве лежали опавшие листья. Березы как будто окутаны золотистой листвой, сверкавшей на солнце. Очень красивы клены, одетые в багряную листву. Часто мы видим позолоченные солнцем и осенью листья, тихо падающие на землю. Дорожки пустынны, но на них листья, печально шуршащие под ногами. Иногда попадется дача, окруженная деревянными выкрашенными масляной краской забором.

Упражнение 2.

От данных глаголов образуйте и запишите все возможные формы причастий.

Накормившая собака , Насаживающая , Раскаивающаяся подруга, Обидевшая женщина, Оберегающее друзья, Омывающие предметы, Объявившая машина, Отчаивающаяся , Зависевший парен, Увлекающая работа.

Упражнение 3.

Прочитайте текст и выполните задания.

Из всех слов могучего и первородного русского языка, полногласного, кроткого и грозного, бросающего³ звуки взрывным водопадом, журчащего неуловимым ручейком, исполненного говоров дремучего леса, шуршащего степными ковылями, поющего ветром, что носится и мечется и уманивает сердце далеко за степь, пресветло сияющего серебряными разливами полноводных рек, втекающих в синее море, — из всех несосчитанных самоцветов этой неисчерпаемой³ сокровищницы языка живого, сотворенного³ и, однако же, без устали творящего³, больше всего я люблю слово — воля. Так было в детстве, так и теперь. Это слово — самое дорогое и всеобъемлющее. (К. Бальмонт).

1. Найдите в тексте причастия.

2. Определите их разряд (действительные и страдательные) и время.

3. Назовите глаголы, от которых они образованы. Установите, с помощью каких суффиксов образованы причастия.

Առաջադրանքներ։

1․Գումարել թվային անհավասարությունները։

ա) 18>11 15>7,
18+15=33
11+7=18
33>18
բ) -4>-6 13>8,
(-4)+13=9
-6+8=2
9>2
գ) -16<-7 և 12<37,
(-16)+12=(-4)
(-7)+37=30
(-4)<30
դ) -9<0 և 5<19
(-9)+5=(-4)
0+19=19
(-4)<19

2. Գումարել թվային անհավասարությունները։

ա) 14 + 10 > 11 + 9
բ) -2 + 3 > -3 + 2
գ) -6 + 2 > -5 + 3
դ) -8 + 8 <= 0 + 9

3․Բազմապատկել թվային արտահայտությունները։

ա) 14>10 և 2>1  բ) 5>3 և 6>5  գ) 6<7 և 2<3  դ) 8<9 և 1<2

ա) 14 * 2 > 10 * 1
բ) 5 * 6 > 3 * 5
գ) 6 * 2 < 7 * 3
դ) 8 * 1 < 9 * 2

4․Գումարել  անհավասարությունները: 
ա) 22>17 և 3.2>0.6 
22+3.2=25.2
17+0.6=17.6
25.2>17.6
բ) 53<65 և 7,6<10,9
53+7.6=60.6
65+10.9=75.9
60.6<75.9

5․Զբոսաշրջիկ առաջին օրն անցավ 20 կմ-ից ավելի, իսկ երկրորդ օրը 25 կմ-ից ավելի։ Արդյո՞ք կարելի պնդել, որ զբոսաշրջիկն անցել է 45 կմ-ից ավելի ճանապարհ։ Պատասխանը հիմնավորել։

Այո, քանի որ 20+x+25+y > 45 = 45 + 2x > 45 x-ը դրական է

6․ Ուղղանկյան երկարությունը 13 սմ-ից փոքր է, իսկ լայնությունը՝ 5 սմ-ից փոքր։Արդյո՞ք կարելի պնդել, որ ուղղանկյան մակերեսը 65 սմ²-ից ավելի է։ Պատասխանը հիմնավորել։
Ոչ, քանի որ (13+x)*(5-y) < 65